સીપીઆર શું છે ? ( What is CPR?)

 

સીપીઆર શું છે ? What is CPR?

            વધતો જતો સ્ટ્રેસ અને અતિ વ્યસ્તતાના કારણે આપણે પોતાના શરીર અને તેની રચના વિશે  અજાગૃત થઇ ગયા છીએ.આ વ્યસ્ત લાઇફમાં આપણે પોતાના સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવાનું ના તો જ્ઞાન ધરાવીએ છીએ ના તો તેના માટે સમય ફાળવીએ છીએ. જેના પરિણામે માનવની આયુષ્ય રેખા ટૂંકી થઇ ગઈ છે અને શરીર બીમારીઓનું ઘર બની ગયું છે.મોટી ઉંમરે થતી બીમારીઓ હવે નાની ઉંમરમાં થવા લાગી છે. જેમાંથી એક છે હ્રદય હુમલો જેને આપણે Myocardial Infarction કહીએ છીએ.

    વર્તમાન સમયમાં નાના બાળકો તથા યુવાનોની અંદર heart attackનું પ્રમાણ વધી ગયું છે, ઉપરાંત તમે હવે cardiac arrest  વિષે પણ સાંભળ્યું હશે. યુવાન અને ઓછી ઉંમરના એકદમ ફિટ અને પોતાના શરીરનું ખુબ ધ્યાન રાખનાર લોકો પણ cardiac arrest  ના શિકાર બન્યા છે. સરકાર તેના માટે જાગૃતિ લાવી રહી છે અને તેના માટે શાળાઓ તથા મોટી મોટી કંપનીઓમાં તથા સરકારી કચેરીમાં સરકારી ડોક્ટર દ્વારા પ્રાથમિક સારવાર માટે (CPR) આપવાની તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે, તો સીધો સવાલ થાય કે what is CPR?

            કાર્ડિયોપલ્મોનરી રિસુસિટેશન (CPR) એ એક કટોકટીની સારવાર છે જે ત્યારે કરવામાં આવે છે જ્યારે કોઈનો શ્વાસ અથવા ધબકારા બંધ થઈ જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જ્યારે કોઈને હાર્ટ એટેક આવે છે અથવા લગભગ બેહોશ થઈને ફસડાઈ પડે છે ત્યારે CPR જીવન બચાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

    અમેરિકન હાર્ટ એસોસિએશન એ છાતી પર જોરથી અને ઝડપથી દબાણ કરીને CPR શરૂ કરવાની ભલામણ કરી છે. દબાણોને કમ્પ્રેશન કહેવામાં આવે છે. આ હાથથી CPR ભલામણ તાલીમ વિનાના લોકો અને પ્રથમ પ્રતિભાવ આપનારા બંને માટે છે.

સીપીઆર શું છે ? (કર્ડિયોપ્લ્મોનરી રીસસીટેશન):

            સીપીઆર એ “એકાએક હૃદય બંધ પડી જવાની ઘટના" દરમિયાન વ્યક્તિને આપવામાં આવતી તાત્કાલિક સારવાર છે. ડૉકટર, નર્સ અથવા પેરામેડિકલ વ્યક્તિ અને જો, યોગ્ય તાલીમ લીધેલી હોય તો કોઈપણ સામાન્ય વ્યક્તિ આ સારવાર આપી શકે છે. આ સારવાર આપવાથી ગંભીર વ્યક્તિને, આગળની સારવાર માટે કોઈ યોગ્ય હોસ્પિટલ સુધી પહોંચાડી શકાય છે. સીપીઆર કરવાથી વ્યક્તિને દવાખાના લઇ જવા સુધી જીવીત રહેવાની શક્યતા ખૂબ વધી જાય છે.

શું છે સીપીઆરનું મહત્ત્વ :

            સીપીઆર (હૃદય ઉપર મસાજ) આપવાથી હૃદય બંધ પડી ગયેલી વ્યક્તિના શરીરમાં લોહીનું પરિભ્રમણ ચાલુ રાખી શકાય છે. આમ થવાથી શરીરના મહત્વના અંગો જેવા કે મગજ, કીડની, લીવર, હૃદય વગેરેને લોહી મળતું રહે છે. આવી વ્યક્તિને જો તાત્કાલિક હૉસ્પિટલ પહોંચાડવામાં આવે તો, તેમની જિંદગી બચવાની શક્યતા ખૂબ વધી જાય છે.

સામાન્ય વ્યક્તિએ CPR શીખવું કેમ જરૂરી છે :

            હાર્ટ-એટેક, સ્ટ્રોક વગેરે જેવી ગંભીર બીમારી કોઇને પણ, ક્યારે પણ થઇ શકે છે. આવા ઘણાં દર્દીઓમાં હૃદય એકાએક બંધ પડી જાય છે. તબીબી મદદ/ઍમ્બ્યુલન્સ મળે ત્યાં સુધી દર્દીને કાડિયક મસાજ આપવો જરૂરી છે. જો કોઈ વ્યક્તિ આ સારવાર પધ્ધતિ શીખી હોય તો પોતાના પરિવાર/સમાજ/પડોશમાં કોઇને પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.

 

સીપીઆરની સારવાર કેવી રીતે આપવી :

·                             દર્દીને સપાટ અને નક્કર જગ્યા પર સુવડાવો. તમે CPR માં તાલીમ પામેલા નથી અથવા વ્યક્તિના મોં કે નાક પર તમારું મોં રાખવા માંગતા નથી, તો હાથથી CPR કરો. છાતીના મધ્યમાં એક મિનિટમાં 100 થી 120 વખત જોરથી અને ઝડપથી દબાણ કરો. તબીબી સહાય આવે ત્યાં સુધી આ કરો. બચાવ શ્વાસ આપવા માટે તમારે વ્યક્તિના મોં કે નાક પર તમારું મોં રાખવાની જરૂર નથી.જો 10 સેકન્ડમાં નાડી કે શ્વાસ ન આવે, તો છાતીમાં સંકોચન શરૂ કરો. 30 છાતીના સંકોચન સાથે CPR શરૂ કરો. પછી બે બચાવ શ્વાસ આપો. તબીબી સહાય આવે ત્યાં સુધી છાતીના સંકોચન અને બચાવ શ્વાસની આ પદ્ધતિ ચાલુ રાખો.

જો તમે અગાઉ CPR તાલીમ લીધી હોય પરંતુ તમને તમારી ક્ષમતાઓમાં વિશ્વાસ ન હોય, તો દર મિનિટે ફક્ત 100 થી 120 છાતીના સંકોચન કરો.

 

(ઉપરોક્ત સલાહ એવી પરિસ્થિતિઓમાં લાગુ પડે છે જેમાં પુખ્ત વયના લોકો, બાળકો અને શિશુઓને CPRની જરૂર હોય છે, પરંતુ નવજાત શિશુઓને નહીં. નવજાત શિશુઓ 4 અઠવાડિયા સુધીના બાળકો છે.)

 

CPR મગજ અને અન્ય અવયવોમાં ઓક્સિજન-સમૃદ્ધ રક્ત વહેતું રાખી શકે છે જ્યાં સુધી કટોકટીની તબીબી સારવાર હૃદયને ફરીથી ધબકારા શરૂ ન કરી શકે. જ્યારે હૃદય બંધ થઈ જાય છે, ત્યારે શરીરને ઓક્સિજન-સમૃદ્ધ રક્ત મળતું નથી. ઓક્સિજન-સમૃદ્ધ રક્તનો અભાવ માત્ર થોડી મિનિટોમાં મગજને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

સામાજિક રીતે કેટલીક આવડત કે તાલીમ આપણે લેવી જોઈએ જે ક્યારેક કોઈ વ્યક્તિનો જીવ બચાવી શકે છે.

 જૈમિન જોષી.